Tarihi tekniklerle üretilmiş fotoğraf ve baskılara odaklanarak yola çıkan 1851.gallery, ilk sergisini platin-paladyum baskı ile üretilmiş fotoğraflardan oluşan değerli bir projeyle açıyor. 1914 Kuşağı ressamlarımızdan Avni Lifij’in fotoğrafları, çekildiklerinden 100 yıl sonra ilk kez özel olarak hazırlanmış bir sergiyle gün yüzüne çıkıyor.
Sirel ailesi koleksiyonunda korunan cam negatiflerden, dönemlerinin önde gelen tekniği platin-paladyum baskı ile hazırlanan 36 fotoğraf, 1851.studio tarafından 6 aylık bir süreçte el emeği, göz nuru ile üretildi.
Küratörlüğünü Dr. Necmi Sönmez’in üstlendiği sergi, Avni Lifij’in 1900’lerde İstanbul’da, ardından 1920’lerde Ankara’da çekmiş olduğu fotoğraflardan oluşuyor. 1914 Kuşağı olarak bilinen sanatçıların hangi koşullarda yaşadıklarını, çalıştıklarını belgeleyen bu fotoğraflar Avni Lifij’in henüz yazılmamış olan Türk sanatı tarihindeki ayrıcalıklı yerinin altını çiziyor. Çünkü Zeki Faik İzer, Burhan Doğançay başta olmak üzere bizzat fotoğrafla uğraşan sanatçılar, gerçekliği sorgulayan çok katmanlı bir görselliği savunuyorlardı.
Sergi, ressam-fotoğrafçılar kuşağının önde gelen üyesi ve modernizmin savunucusu olan Avni Lifij’i geniş odaklı bir sorgulamanın ortasına yerleştiriyor. Lifij bu fotoğrafları acaba sanatına araç olarak mı, yoksa amaç olarak mı üretmişti?
Platin-Paladyum Baskı Tekniği Hakkında
İngiliz mucit William Willis (1841-1923) uzun yıllar süren araştırmaları sonucunda, 1873'te kâğıt üzerinde saf platin moleküllerinden oluşan bir görüntü elde etmeyi başardı ve icadını patentledi. Çalışmalarına devam eden Willis, geliştirdiği tekniği kolay uygulanabilir hale getirerek 1879'da Platinotype şirketini kurup kullanıma hazır fotoğraf kâğıtlarının satışına başladı. Platin baskı tekniği, kâğıdın dokusuna nüfuz eden saf platin molekülleri sayesinde oluşan geniş ton aralığı ve yumuşak ara ton geçişleri ile o güne kadar görülmemiş bir estetik sunmanın yanı sıra, diğer tekniklerden daha uzun ömürlü olması nedeniyle de hızla yaygınlaştı. Özellikle Resimselcilik (Pictorialism) akımı döneminde kullanımı zirveye ulaşan bu teknik, platinin savaş endüstrisinde de yoğun kullanımı ve fiyatının çok artması nedeniyle Birinci Dünya Savaşı sırasında düşüşe geçti. Bu dönemde platin yerine paladyum kullanımı yaygınlaşsa da başta Platinotype olmak üzere hazır kâğıt üreten şirketlerin kapanması ve çok daha ucuz, pratik ve aynı zamanda imajı büyütme imkânı sunan gümüş bazlı hazır kağıtların ortaya çıkması ile platin-paladyum tekniği unutulma noktasına geldi.
1970’lerin sonlarına doğru tarihi ve el yapımı tekniklere olan ilginin az da olsa tekrar gündeme gelmesi ile canlanan bu teknik, özellikle Irving Penn (1917-2009) ve Dick Arentz (1935) gibi sanatçıların yaygın kullanımı ile yeniden canlanmış oldu. Günümüzde hazır kâğıt üreten şirketler olmadığı için, kimyager gibi çalışan az sayıda fotoğrafçı, kullandıkları kâğıtları ve solüsyonları kendi imkânlarıyla hazırlayarak fotoğraf üretiyor.